Dalış Genel Bilgiler

Son 10 yılda tüplü dalış, pahalı ve ulaşılmaz bir etkinlikten çok ciddi ve popüler bir tatil eğlencesine dönüştü. Tatil planlarını dalışla eşleştiren kişilerin sayısı oldukça fazlalaştı.

Çok sayıda yeni insan rekreasyonel tüplü dalışı deneyimlemeye başladı. Dalış, 8 yaşından (SSI Scuba Rangers programı) 80 yaşına kadar, katılmaya istekli ve sağlık yönünden sıkıntılı bir durumu olmayan herkes için yapılabilir bir etkinlik haline geldi.

Müthiş bir deneyimdir; düşünsenize seyrettiğiniz bir su altı belgeselini yaşamak gibisi yoktur. Emin olun su altına girdiğiniz an ve sonrasındaki her dalışınızda yeni bir dünya keşfetmiş gibi keyif almak mümkündür.

Bir eğitmen olarak dalışla ilgili en sevdiğim şey, hâlâ her defasında yeni bir şey ile karşılaşabildiğim ya da öğrendiğim bitmez tükenmez bir deneyim yolculuğu olmasıdır. Eğitmen olarak yeni katılan insanlara yepyeni bir dünyaya ufuk açmak ve onlardaki dalış heyecanını içimde hissetmek gibisi yok. Ben onların içindeki arzuya kavuşmalarını sağlayan bir aracıyım. Dalıştaki becerilerini yapmaya ve geliştirmeye yardımcı olan bir unsurum sadece.

İlk önce, eğitmen olarak sıkça karşılaştığım soruların bir özetini aşağıda bulacaksınız.

GÜVENLİ Mİ?

Evet, evet ve yine evet. Her zaman söylediğimiz bir şey güvenlik. Dalış hayatınız başladıktan sonra da en çok duyacağınız kelimelerden birisi olacak GÜVENLİK. Dalış, asla gereksiz bir risk almamak ve güvenlikten taviz vermemek prensiplere dayanmaktadır. Limitler ve kurallar esnetilemez ve değiştirilemez. Hepsi yıllardır deneyimlenen olaylar ve bilimsel olarak kabul gören kurallara dayandırılmıştır. Ve o kadar basit kuralları vardır ki alacağınız eğitimde bunu kavrayacaksınız.

Dalış için en temel güvenlik prensipleri her sistemin eğitim programının başında öğretilir ve hepsi aynı şeyi söyler: Asla nefesinizi tutmayın, eğitiminizin sınırlarını asla aşmayın, yalnız dalmayın, dalıştaki çıkış hızına riayet edin, güvenlik tedbirlerine harfiyen uyun ve su altındaki her şeye saygı ve sevgi duyun.

DALIŞ BENİM İÇİN DOĞRU MU?

Dalış ile ilgilenmek isteyen çok insan var elbette ama hepsinde benzer sorular ve sorunlar var. Birçoğu dalışı yapıp yapamayacağından bile emin değil. Su ile sıkıntıları olanlar, yüzme dahi bilmeyenler, korkuları olanlar var. Ama hepsinin bir çözümü var merak etmeyin. Birçok kez gördüğüm korkuları olanların korkularından kurtulduğudur. Yüzme bilmeyenlerin yüzme öğrendiğini de gördük. Kapalı yerde kalma korkusu olanların bu sıkıntıdan farkına bile varmadan kurtulduklarını duyduk. Dalışı bu durumlardan kurtulmak için bir fırsata çevirme ihtimali olduğunu bilmeyen çok kişi var. Ve emin olun bu tür hikâyeleri çok gördük, çok duyduk.

Hiçbir fikriniz yoksa tanıtım dalışı yaparak başlayın. Görün bir su altını ve neye benzediği konusunda bir fikir edinin. Sonrası gelecek zaten. Bunu hep gördük ve görmeye devam edeceğiz.

Eğitim almaya karar verdiniz. Hoş geldiniz…  Hatta dalış hayatınızın en sıkıcı gününe hoş geldiniz. Ne oldu şaşırdınız mı? Evet. İşin eğitim süreci dalış için olmazsa olmaz ve en sıkıcı zamanlarıdır. Ama sonrasında içine girdiğiniz dünyanın yaşadığınız en inanılmaz tecrübelerden biri olduğunu göreceksiniz, biraz sabır lütfen.

Farklı derinliklerde, deniz ve okyanusların güzelliklerini görmek isteyen amatör ve profesyonel sporcular sıklıkla bu spora yönelir. Çeşitli şekillerde yapılabilen dalış sporu için mutlaka güvenli ekipmanlara ihtiyaç vardır.

Dalış Sporu Nedir?

Dalış; bir tüp yardımıyla, çoğu zaman keşif amaçlı gerçekleştirilen su altı sporlarından biridir. Tüp, regülatör gibi ekipmanlarla çok daha derinlerde ve uzun süreli yapılabilen bu sporun kökeni ise herhangi bir ekipmanın kullanılmadığı serbest dalıştır.

Serbest Dalış

Farklı derinliklerde nefesin tutularak dalış sporununun gerçekleştirilmesi serbest dalış olarak adlandırılır. Su altı dalış sporlarının en popüleri serbest dalış, tüpsüz dalış olarak da bilinir. Fizyolojik olarak limitleri oldukça zorlayan serbest dalışta 150 metreye kadar varan rekor denemeleri vardır.

Tüplü Dalış (Scuba Dalış)

Aletli, tüplü ya da scuba dalış olarak adlandırılan bu dalış türünde sporcuların nefes alabilmesi için çeşitli ekipmanlar kullanılır. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte çok daha derinlere gerçekleştirilebilen tüplü dalışta mutlaka teknik ve pratik eğitime ihtiyaç duyulur. 

Dalış Nasıl Yapılır?

Serbest ve tüplü dalış teknikleri ve bu dalışlarda kullanılan ekipmanlar farklılık gösterir. Serbest dalışta öncelikle nefes teknikleri ve yön bulma konusunda eğitim almanız gerekir. Bu spor sığ sularda yapılsa da akıntı her zaman görülebilir. Bu nedenle akıntıya karşı koymanın teknikleri öğrenilmelidir. Paletli ve paletsiz olarak ayrılan serbest dalış bir ip yardımıyla yapılır. Ağırlıkla ve farklı derinliklerde yapılan serbest batış, limitsiz batış ve küp apnea gibi farklı türleri vardır.

Tüplü dalış ise sporcuların su altında nefes almasını sağlayan ekipmanlarla yapılır. Bu branşa adını veren scuba, aynı zamanda ekipmanların da adıdır. Scuba yapmak isteyenlerin mutlaka eğitim alması gerekir. Türkiye ve dünyanın çeşitli dalış noktalarında yeni başlayanlar için eğitim veren özel kurumlar bulunur. Birkaç metre ile havuzda başlayan eğitimler daha sonra 18 metreye kadar çıkarılır. 

Hem serbest hem de tüplü dalışta eğitim alınmadığı takdirde ciddi tehlikeler görülebilir. Nefes teknikleri ve su altında yön bulma gibi konularda bilgili olunmadığı takdirde sporcular zor anlar yaşar. Ekiple yapılan dalışlarda su altı dalış işaretleri de yaşanacak olumsuzluklarda yardım almanızı kolaylaştıracaktır. Güvenli bir dalış için aynı zamanda mutlaka profesyonel dalış malzemeleri kullanmak gerekir. 

Dalış için Gerekli Malzemeler

Tüplü ve serbest dalış malzemeleri özel kıyafetlerden ve profesyonel ekipmanlardan oluşur. Dalış sporunun güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesi için dayanıklı ve kaliteli malzemeler seçmeniz gerekir.

 Kıyafetler

  Dalış için özel olarak üretilen elbise, yelek, eldiven, gözlük, maske, bone, patik ve saat gibi kıyafet ve aksesuarların, dayanıklı ve kaliteli materyallerle üretilmesi gerekir. Neopren ve kauçuk dalış elbiseleri en sık tercih edilen modellerdir. Tulum ya da yarım tulum şeklinde dizayn edilen elbiselerin içine isteyenler mayo isteyenlerse 1 mm inceliğinde dalış t-shirtleri giyebilir. Bazı kıyafetler tam yüz dalış maskeleri ile birlikte, bazıları ise parça parça tasarlanır.

Kıyafetlerle ilgili en sık merak edilen noktalardan biri de beden ölçüleridir. Kadın ve erkekler için farklı ölçülerde dalış kıyafetleri tasarlanır. Boy ve kilonun yanı sıra bel, göğüs ve kalça ölçüleri de kıyafet seçiminde önemlidir.

  Diğer Ekipmanlar

Özellikle tüplü dalış için gerekli malzemeler olan ekipmanların profesyonel bir kalitede olması gerekir. 

Dalış Tüpü

Farklı hacimlere sahip çelik ya da alüminyum tüpler içinde yalnızca oksijen değil azot ve diğer gazlar da bulunur. Yüksek basınçlı ve filtrelenmiş havayla doldurulan tüpler, sporcuların su altında nefes alması için gerekli temel ekipmandır. Dalış tüpleri genel olarak 12, 15 ve 18 litrelik hacimlere sahiptir. 12 litrelik ortalama bir tüpün içinde 200 bar hava bulunur.

Dalış Ağırlığı

 Dalış elbiselerinin kalınlığı, derinlik ve sporcuların kilosu, bu ağırlıkların ne kadar olması gerektiği noktasında göz önünde bulundurulan etmenlerdir.

Dalış elbisesi

Dalışlarınızda korunma amacıyla elbise giymelisiniz. Su ve hava ne kadar sıcak olursa olsun, suyun altında kara göre 25 kat daha hızlı ısı kaybettiğimiz için dalışlarınızda mutlaka ısı yalıtımı sağlamanız gerekir. Suyun sıcaklığı, sadece kullanacağınız elbisenin tipini değiştirecektir.

Dalış Elbisesi Tipleri
Dalış elbiseleri, en önemli koruyucu elemandır. Dalgıçları soğuktan, çiziik/kesiklerden ve yaz aylarında güneşten korur. Elbiselerin iki ana tipi bulunur.

Kuru Dalış Elbiseleri (Dry Suits)
Kuru elbiseler, genellikle neoprenden değil, kumaştan üretilir. Bu nedenle üşümemek için kuru elbisenin içine girmeden önce tuluma benzeyen bir içlik giyilir. Kuru elbisenin mantığı, elbise ile deri arasına basınçlı hava basmaktan geçer. Havanın basıncı, deniz suyunun basıncından yüksek olduğu için elbisenin içine su giremez. Genellikle Kanada gibi soğuk bölgelerde dalış yapılırken kullanılır.

Daha önce hiç kuru elbise kullanmamış bir dalgıç, seviyesi ne olursa olsun “Kuru Elbise Dalışı Uzmanlığı” almalıdır. Çünkü hem kuru elbisenin teknik olarak kullanımını öğrenmek hem de yüzerlik farkından doğacak olan denge kayıpları ancak bu şekilde engellenebilir.

Kuru elbiseler, elbise içine giren yüksek basınçlı havayı tüpten alırlar. Yanda görmüş olduğunuz fotoğrafta, kuru elbise üzerindeki vanayı görebilirsiniz. İşte o vanaya bağlı olan hortum, regülatörün birinci kademesine bağlanır ve tüpten hava alınmasını sağlar.


Islak Dalış Elbiseleri (Wet Suit)
Bu elbiseler neopren denilen çok küçük hava keseciklerinden oluşan bir malzemeden üretilir. Bu hava kesecikleri ısı yalıtımı sağlar. Bu tip elbiselere ‘ıslak’ denmesinin sebebi suya ilk girdiğinizde içine su almasıdır. Neopren ile deriniz arasına sızan su, eğer elbise vücudunuza tam olarak oturduysa sirküle olmaz. Yani su içeride hapsolur, dışarı çıkmaz, dışarıdan içeriye bir daha su girmez. Zamanla vücut ısınızla içeride hapsolmuş bu suyu ısıtırsınız.

Farklı bedenlerde bulabileceğiniz ıslak elbiseler tek parça, çift parça ya da yarım olabilir. Yarım ıslak elbiselere “shorty” denir. Shortylerin kol ve bacak kısımları yarımdır, hava ve su sıcaklığının yüksek olduğu zamanlarda kullanılır.

Aynı zamanda ıslak elbiselerin kalınlığı da değişkenlik gösterir. 3 mm, 5 mm, 7mm ya da 10 mm gibi elbislere bulabilirsiniz. Soğuk eşik değerinize ve daldığınız suyun sıcaklığına göre tercih yapabilirsiniz. Ben, Türkiye karasularında kış aylarında 5 mm tek parça elbise kullanıyorum.

Bir ıslak elbisenin sizi ne çok sıkması (tabiki elbise sizi giyerken biraz sıkmalıdır, burada “çok sıkmamak” tan kasıt, dolaşım sisteminizi engelleyecek kadar sıkmasıdır) ne de bol kalması gerekir. Kendi elbisenize sahip olduğunuzda zamanla ıslak elbiseniz vücudunuzun şeklini alacak, daha da verimli olarak yalıtım sağlayacaktır.

Dalış Paleti

Tüplü ve serbest dalışta kullanılan paletler birbirinden farklıdır. Serbest dalışta uzun ve ince paletler, tüplü dalışta ise kısa paletler kullanılmalıdır.

Şnorkel

Su altında nefes almaya yardımcı olan şnorkeller genellikle dalış maskeleri ve gözlüklerle birlikte kullanılır. Şnorkel borusu genellikle 30 cm civarındadır. Scuba dalışlarda da kullanılan şnorkel çoğunlukla tüpsüz dalışlarda gözlem yapmak amacıyla kullanılır.

Regülatör

Scuba dalışlarda kullanılan regülatör tüp içinde bulunan havanın solunabilecek basınca inmesini sağlar. Basınçla birlikte derinliği de gösteren regülatörlere yedek hava kaynakları da bağlanabilir.

BC Denge yeleği

BCD’nin açılımı Buoyancy Control Device‘tır (Yüzerlik Control Cihazı). Daha da kısaltarak BC de (Buoyancy Compensator – Yüzerlik Sağlayıcı) denir. Türkçe’de “denge yeleği” dense de bir çoğumuz daha kısa olduğu için BC’yi kullanıyoruz.Bu da, dalgıca az efor sarfetmesini, buna bağlı olarak da daha az yorulmasını ve az hava harcamasını, suyun altında daha fazla zaman geçirmesini sağlar. Daha da önemlisi, BC, dalış güvenliği için bir “olmazsa olmaz” dır. 80’li yıllardan önce BC yoktu. Dalgıçlar sadece akciğerlerini kullanarak yüzerliklerini sağlamaya çalışıyordu. BC’nin keşfinden sonra dalış kazaları çok büyük ölçüde azalmıştır. BC, dalgıca yüzerlik sağlar ve bunu tüpten hava alarak ve suya hava vererek yapar. Yüzeyde beklemek durumunda kalan bir dalgıç, BC’sini tamamen şişirerek efor sarfetmeden yüzeyde kalabilir. Aynı şekilde, suyun altında dalgıçların amacı ne dipte sürünmek, ne de yüzeye yakın olmaktır (nötr yüzerlik). Bunu, BC’mize “yeterince hava” alarak sağlarız. Tecrübeli ve eğitimli bir dalgıç, 10 metreli bir suda BC’si sayesinde istediği derinlikte asılı kalabilir.

Dalış Ne Zaman Yapılır?

Dalış sporu yılın her mevsimi rahatlıkla yapılabilir. Yaz ve bahar ayları daha rahat olsa da ekipmanlarda yapılacak küçük değişiklikler sayesinde kış mevsiminde de tüplü ve serbest dalışlar gerçekleştirilir.